Początki Zgromadzenia
Tło historyczne
Zgromadzenie Sióstr Maryi Niepokalanej powstało w połowie XIX w. we Wrocławiu należącym ówcześnie do Prus. Była to jedna z pierwszych wspólnot zakonnych w Europie, której członkinie w swojej działalności poświęcały się całkowicie najuboższym, pogardzanym i najsłabszym, zepchniętym na margines społeczny. W takiej właśnie sytuacji, u progu ery kapitalizmu i rozwoju przemysłowego znalazło się wiele kobiet i dziewcząt z ubogich wiejskich regionów. Duże, szybko rozwijające się miasta przyciągały tysiące zubożałych mieszkańców wsi, którzy w powstających masowo, ale i bez żadnych regulacji prawnych fabrykach, szukali możliwości utrzymania siebie i własnych rodzin. Ogromną zmianą społeczną było podejmowanie regularnej pracy zarobkowej także przez kobiety, a nawet dzieci, co burzyło często dotychczasowy sposób życia rodzinnego, jaki ukształtował się przez pokolenia. Kobiety chętnie były zatrudniane przez właścicieli fabryk, gdyż wynagrodzenie, jakie dostawały było o wiele niższe niż w przypadku mężczyzn. Wiele z nich, nieprzygotowanych do nowych warunków społecznych i niechronionych żadnym prawem, padało ofiarą oszustw, wyzysku i różnego rodzaju przestępstw, co w ówczesnym czasie wobec osób niższego stanu było normą. Najbardziej godnym i w miarę bezpiecznym zajęciem, jakie pochodząca ze wsi kobieta lub młoda dziewczyna mogła znaleźć w rozwijającym się wielkim mieście była praca służącej, choć i ten zawód nie zawsze był pewny i bezpieczny. W połowie XIX wieku w dużych europejskich miastach, dziewczęta i kobiety ze wsi stanowiły grupę społeczną najbardziej narażoną na pogardę, demoralizację i niesprawiedliwość społeczną, potrzebującą pomocy i wsparcia.
Powstanie Zgromadzenia
Na prośbę władz miejskich oraz miejscowego biskupa, młody wrocławski kapłan ks. Jan Schneider, 8 grudnia 1854 r. założył Stowarzyszenie dla Podniesienia Moralnego Dziewcząt Służących, niosące pomoc kobietom i dziewczętom zagrożonym moralnie, biednym i opuszczonym. Na główną patronkę Stowarzyszenia wybrano Maryję Niepokalaną, a jako drugą wskazano św. Różę z Limy. Głównym świętem patronalnym miał być dzień 8 grudnia, święto Niepokalanego Poczęcia NMP. Wprowadzono także specjalne modlitwy, które były odmawiane podczas wszystkich spotkań Zarządu i członkiń Stowarzyszenia. Początkowo Stowarzyszenie oferowało bezpieczny nocleg dla przybywających do Wrocławia dziewcząt, następnie zorganizowano pomoc w przygotowaniu się i znalezieniu godnej pracy w zawodzie służącej oraz zapewniano członkiniom Stowarzyszenia ochronę i pomoc w przypadku choroby, utraty zatrudnienia lub innych kłopotów. Ksiądz Schneider od początku do tych zadań chciał zaprosić siostry zakonne, jednak zgromadzenia zajmujące się dotychczas głównie szkolnictwem, czy pielęgnacją chorych nie widziały możliwości podjęcia zupełnie nowych, jak na tamte czasy zadań. Wkrótce jednak, zgłosiły się do ks. Schneidera pierwsze kobiety, które chciały poświęcić swoje życie jako siostry zakonne, troszcząc się o dziewczęta zagrożone moralnie, biedne, potrzebujące pomocy i wsparcia. Pierwsze kandydatki przyszłego zgromadzenia zakonnego podjęły formację pod kierownictwem ks. Jana Schneidera, kontynuując jednocześnie dzieło prowadzone przez Stowarzyszenie. W 1863 r. przyjęły z rąk Księdza Założyciela strój zakonny, a rok później wybrano jedną z nich, s. Matyldę Scholz na pierwszą przełożoną nowej wspólnoty. Procedury dotyczące prawnego zatwierdzenia nowego Zgromadzenia Zakonnego w Kościele były bardzo trudne i skomplikowane. Dopiero w 1897 roku papież Leon XIII zatwierdził istniejącą Kongregację, przyznając jej prawa papieskie dekretem zwanym Decretum Laudis. Ostatecznego zapisu prawnego dokonał Papież Pius XI w 1932 r. jednak, jako oficjalną datę powstania Zgromadzenia Sióstr Maryi Niepokalanej przyjmuje się 8 grudnia 1854.
Kalendarium
1854
Podczas uroczystej Mszy św. W kościele św. Macieja we Wrocławiu, członkowie Stowarzyszenia przystąpili do Komunii św. i specjalną modlitwą poświęcili swoje życie Najświętszej Maryi Pannie Niepokalanie poczętej – Patronce i Królowej. Jest to tradycyjna data powstania Zgromadzenia. Z tym pierwszym poświęceniem wiąże się zwyczaj corocznego poświęcania się Niepokalanej w dzień patronalnego święta, 8 grudnia i odnawianie ślubów przez siostry.
Otworzono pierwsze dwa pomieszczenia, jako schronisko dla dziewcząt.
1855
Pod koniec roku do Stowarzyszenia należało 1050 dziewcząt potrzebujących wsparcia.
1856
Zainicjowano pomoc dla chorych służących, członkiń Stowarzyszenia, fundując 6 miejsc w szpitalu Wszystkich Świętych.
1857
Podjęto ostateczną decyzję zakupu domu przy ul. Krupniczej 10 we Wrocławiu (dziś ul. Św. Józefa), który w przyszłości miałby służyć jako schronisko dla dziewcząt oraz klasztor dla sióstr zakonnych.
1860
Zgłosiły się pierwsze kobiety, które pragnęły być siostrami zakonnymi i kontynuować dzieło Stowarzyszenia.
1863
Przyjęcie stroju zakonnego przez pierwsze kandydatki pragnące przygotować się do życia zakonnego w tworzącym się Zgromadzeniu.
Stowarzyszenie otrzymało uprawnienia osoby prawnej.
1864
Wybór przełożonej nowej wspólnoty. Do tej pory sam Ksiądz Założyciel był przełożonym. Doszedł jednak do przekonania, że żeńska wspólnota zakonna powinna mieć kobietę jako przełożoną. Wybrana została i wybór przyjęła s. Matylda Scholz. Gdy Zgromadzenie zaczęło zakładać placówki (pierwszą w Raciborzu 1886 r.) s. Matylda otrzymała nominację Przełożonej Generalnej.
1867
Ksiądz Założyciel wniósł prośbę do ks. Arcybiskupa H. Förstera o zatwierdzenie Zgromadzenia NMP, przedkładając statuty opracowane w oparciu o Regułę św. Franciszka.
W zakupionym przez Stowarzyszenie budynku we Wrocławiu urządzono zakład opiekuńczy dla dzieci, które pozbawione były opieki rodzicielskiej. Pracowały tam dwie siostry.
1868
Uznanie przez Arcybiskupa wrocławskiego Stowarzyszenia założonego przez ks. Jana Schneidera za stowarzyszenie kościelne. Prośba o zatwierdzenie Zgromadzenia Zakonnego nie została spełniona.
Ks. Jan Schneider opracował specjalną prośbę do papieża Piusa IX o zatwierdzenie jego Instytutu, jako zgromadzenia zakonnego, a także o udzielenie odpustów na uroczystość Niepokalanego Poczęcia i św. Róży.
Ks. Arcybiskup poinformował Ks. Założyciela, że z Rzymu przyszła odpowiedź, iż należy niezwłocznie nadesłać statuty i kilka innych brakujących dokumentów. Statutów jednak nie można było wysłać do Rzymu, gdyż nie były zatwierdzone przez biskupa.
Poprawione Statuty Ks. Schneider ponownie przedstawił Arcybiskupowi.
1869
Liczba dziewcząt przebywających w domu Stowarzyszenia wzrastała z roku na rok. W 1869 r. było 266 dziewcząt, a w 1870 r. 330 oraz na utrzymaniu Stowarzyszenia 40 chorych służących. W roku 1873 było tylko 278 podopiecznych. Liczba zaczęła się zmniejszać, gdy rozpoczął się Kulturkampf.
Zgromadzenie zostało uznane przez Arcybiskupa wrocławskiego.
Ksiądz Założyciel otrzymał nominację na proboszcza parafii św. Macieja.
1876
W ramach walki z Kościołem podczas Kulturkampfu pojawiło się zagrożenie likwidacji Zgromadzenia Sióstr Maryi Niepokalanej na podstawie ustawy o likwidacji klasztorów.
W intencji ocalenia Zgromadzenia, siostry pielgrzymowały do Filipowa (Czechy). Tam, w Sanktuarium Matki Bożej siostra przełożona Matylda ślubowała Maryi, że jeżeli Maryja wysłucha ich próśb, to w dowód wdzięczności siostry ze Zgromadzenia Maryi Niepokalanej będą każdego roku pielgrzymowały w to miejsce. Siostry przebywały w Filipowie 8 dni. Po powrocie do Wrocławia zastały pismo z urzędu zezwalające na funkcjonowanie Zgromadzenia (25.11.1876). Tradycja pielgrzymowania sióstr utrzymuje się do dziś. Siostry pielgrzymują jednak nie do Filipowa, ale do Barda Śl, ponieważ trudności graniczne w późniejszym czasie uniemożliwiły pielgrzymowanie do Filipowa.
Śmierć Księdza Założyciela. Uroczystościom pogrzebowym uczestniczył ks. Prałat Robert Spiske. Złożenia doczesnych szczątków ks. Jana Schneidera dokonano na cmentarzu osobowickim we Wrocławiu.
1879
Zakup parceli obok istniejącego domu Stowarzyszenia we Wrocławiu. Miejsce zostało przeznaczone na zbudowanie przytułku dla starych i chorych służących.
1880
Ukończono budowę przytułku i przyjęto pierwsze cztery staruszki.
Odprawiono pierwszą Mszę św. w kaplicy Stowarzyszenia NMP. Było to od dawna pragnieniem zmarłego Założyciela.
1886
Założenie pierwszej placówki Zgromadzenia w Raciborzu.
Nominacja Matki Matyldy Scholz na pierwszą Przełożoną Generalną.
1888
Otwarcie pierwszej placówki w Berlinie, Melchiorstrasse 31.
1889
Otwarcie drugiej placówki zakonnej w Berlinie, Fehrellinerstrasse 98.
1890
Kurator Zgromadzenia ks. Alojzy Sambale wysłał ponownie Konstytucje do ks. biskupa G. Koppa z prośbą o ich zatwierdzenie.
Pierwsza kanoniczna profesja zakonna w Berlinie i we Wrocławiu.
1891
Zatwierdzenie konstytucji Zgromadzenia przez ks. biskupa Georga Koppa.
1893
Śmierć M. Matyldy Scholz – pierwszej Przełożonej Generalnej.
1894
Wybór M. Jadwigi Mandel na Przełożoną Generalną.